Δημήτρη Κάζη

«Σουλεϊμάν» και η συνείδηση της άρχουσας τάξης μας

του Δημήτρη Κάζη ("Το Βήμα")

 

Άρχισα να παρακολουθώ τη σειρά «Σουλεϊμάν» (= αραβική απόδοση του «Σολομών») για να δώ πώς θα αποδοθούν τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της (αναγεννησιακής) εποχής. Καθώς το σήριαλ εξελίσσονταν κατέγραφα αρκετές ιστορικές ανακρίβειες και διαπίστωσα ότι το αντικείμενο γρήγορα περιορίστηκε στις ίντριγκες μέσα και έξω από το σαράϊ. Και τελικά έχει πάρει τον κατήφορο μιας μάλλον κακόγουστης μυθοπλασίας.  Δεν  γλύτωσε δηλαδή η αξιόλογη αυτή παραγωγή από τις επιτακτικές προτιμήσεις του ευρύτερου κοινού για παράνομους έρωτες, ραδιουργίες και κουτσομπολιά, ώστε να πετύχει τη μέγιστη δυνατή θεαματικότητα.

  Και την πέτυχε!  Το φαντασμαγορικό σήριαλ προβάλλεται σε πάμπολλες χώρες με επιτυχία. Εμπορική μόνο επιτυχία;  Όχι βέβαια! Οι σεναριογράφοι και ο σκηνοθέτης πέτυχαν παράλληλα:

-          Να ανανεωθεί το διεθνές ενδιαφέρον για την Τουρκία και τις παραδόσεις της, πράγμα που αναμένεται να μεταφραστεί τουλάχιστον σε αυξημένο τουρισμό.

-          Να κεντρίσουν την προθυμία πολλών για την εκμάθηση της τουρκικής γλώσσας αφού οι θεατές εθίζονται σε λεκτικούς ήχους που γενικά ξενίζουν πολλούς επειδή διαφέρουν ριζικά από τα λατινογενή, γερμανογενή και αγγλοσαξονικά ακούσματα. (Διάβασα σχετικά ότι για τον σκοπό αυτό οι Τούρκοι απαγόρευσαν τον μεταγλωττισμό του σήριαλ).

-          Έντονη είναι η (επιμελής;) απουσία του θρησκευτικού στοιχείου: Δεν ακούγονται μουεζίνηδες από τους μιναρέδες, δεν εμφανίζονται φερετζέδες, δεν βγαίνουν χαλάκια για τις 5 ημερήσιες προσευχές και το προσκύνημα. Έτσι η Τουρκία παρουσιάζεται περισσότερο ως δυτικότροπη και λιγότερο ως μουσουλμανική, πράγμα που τονίζεται και από την επίσης δυτικότροπη μουσική επένδυση.

-          'Ολες οι κοπέλες είναι διαλεγμένες  ψιλόλιγνες (σε αντίθεση με την αναγεννησιακή μόδα των παχουλών), μακιγιαρισμένες ευρωπαϊκά και ντυμένες με φανταχτερές ενδυμασίες με ντεκολτέ, πράγματα όμως που ανήκουν σε πολύ μεταγενέστερες εποχές.

Με άλλα λόγια, μέσω της σειράς προβάλλεται μια πολύ εξωραϊσμένη εικόνα της Τουρκίας του 16^ου αιώνα, που σε πολλά θυμίζει τη Δύση αλλά διατηρεί και πολλά, θελκτικά και μη, στοιχεία της Ανατολής. Χωρίς να το λέει ρητά, παρουσιάζει με αυτοπεποίθηση την κουλτούρα του παλατιού, υπονοώντας ότι δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τη Δύση! Για εξωτερική και εσωτερική κατανάλωση...

Όμως, η ιθύνουσα τάξη στην Τουρκία διαθέτει αυτογνωσία, συνέπεια και υπομονή. Ξέρει τι θέλει και πώς να επενδύσει για να το επιτύχει την κατάλληλη στιγμή.  Έχει φροντίσει και διαθέτει καλά επιτελεία. Επιβάλλει  γενικά το νόμο χωρίς διακρίσεις. Και τώρα, στα πλαίσια εκσυγχρονισμού, αναπτύσσει γρήγορα μια μεσαία τάξη και τη βοηθάει να δημιουργήσει στην οικονομία, στη διοίκηση αλλά και στις τέχνες. Και έχει σχέδια μακρόπνοα για να εκμεταλλευτεί συστηματικά τα πλεονεκτήματα που της παρέχουν ο μεγάλος και νεανικός πληθυσμός της και η κρίσιμη γεωπολιτική της θέση. Χρησιμοποιεί δε ακόμα και ταλαντούχους άνεργους  Έλληνες!  Συγχαρητήρια  Τουρκία!

Αδιαμφισβήτητα, η πρόοδος της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια προκύπτει κυρίως ως αποτέλεσμα μιας συνειδητής και ικανής ηγεσίας που θεωρεί τον εαυτό της θεματοφύλακα της πρώην αυτοκρατορίας. Τι γίνεται όμως εδώ με εμάς; Μια μικρή χώρα με παρελθόν υποτέλειας;

Δυστυχώς εδώ η υποτέλεια συνεχίζεται. Πόσοι δεν πρόσκεινται ή και καλοπιάνουν ξένες δυνάμεις για να αναρριχηθούν στην εξουσία; Η δική μας ιθύνουσα τάξη (πολιτικοί, δημόσιοι λειτουργοί, ΜΜΕ, ακαδημαϊκοί, συνδικαλιστές, μεγαλοεπιχειρηματίες κλπ)αδυνατεί να αυτοπροσδιοριστεί, να λειτουργήσει αυτόνομα και, όπως ανέδειξε η κρίση, δεν ξέρει ούτε τι θέλει ούτε πως να κινηθεί για να το επιτύχει. Γι αυτό δεν έχει καθαρό λόγο. Αποτέλεσμα, νόμοι πρόχειροι, περιστασιακοί, αλληλοσυγκρουόμενοι ή αυτοαναιρούμενοι και επειδή δεν επιβάλλονται αυστηρά και αδιακρίτως δεν γίνονται σεβαστοί από τους πολίτες. Δεν άφησαν επί 180 χρόνια να συγκροτηθεί ένα σύγχρονο κράτος με σωστά επιτελεία. Υποβάθμισαν τα πάντα και κυρίως την Παιδεία. Προωθούν "ημέτερους" διώχνοντας τους έντιμους και τους ταλαντούχους. Εμποδίζουν υγιείς πρωτοβουλίες. Δεν έχουν οράματα και πλάνα. Δεν επενδύουν και δεν εξασφαλίζουν τη συνέχεια για το καλό του τόπου. Άφησαν τη χώρα να πλημμυρίσει λαθρομετανάστες.  Με τη διαπλοκή περιφρουρούν μόνο τα δικά τους στρεβλά συμφέροντα ενώ καταβαραθρώνουν την όψιμη και μή "μεσαία"  τάξη με κάθε είδους μέτρα, υποθηκεύοντες έτσι το μέλλον της χώρας μας. Βέβαια, είναι διαπιστωμένο ότι η μεσαία τάξη πλήττεται σήμερα στις προηγμένες χώρες ως αποτέλεσμα κυρίως της παγκοσμιοποίησης.  Εδώ όμως, σε συνθήκες κρίσης, η κοινωνία χωρίζεται βίαια στους "επάνω" και τους "κάτω", ισοπεδώνονται τα πάντα και εξαφανίζεται λαϊκίστικα κάθε ίχνος δικαιοσύνης, αξιοκρατίας και προοπτικής. Έτσι η χώρα και οι πολίτες της οδηγήθηκαν στον εξευτελισμό και την ταπείνωση.

Πού οφείλονται όλα αυτά;

Κυρίως στο ότι η κάθε είδους "ελίτ" σε εμάς  δεν έχει συνείδηση της αποστολής της. Αγνοούν  ή δεν αποδέχονται ποιός θάπρεπε νάναι ο ρόλος τους, το ήθος τους, οι υποχρεώσεις τους και τα όρια των δικαιωμάτων τους στο πλαίσιο μιας αληθινής δημοκρατίας και με γνώμονα το γενικότερο συμφέρον της κοινωνίας. Ειδικά δε οι πολιτικοί και οι συνδικαλιστές ενδιαφέρονται βασικά για τη νομή της εξουσίας και την επανεκλογή τους. Αποφεύγουν αλλά ούτε και ξέρουν να κάνουν ουσιαστικό διάλογο. Δεν αισθάνονται υποχρεωμένοι να λογοδοτήσουν. Περιφρονούν αλαζονικά και παραπλανούν την κοινωνία. Θέλουν ραγιάδες και όχι ώριμους πολίτες. Τρώγονται συνεχώς μεταξύ τους για ψύλλου πήδημα αντί να συνεργάζονται για την ορθή και έγκαιρη επίλυση των προβλημάτων. Η κατάσταση όμως αυτή γίνεται αισθητή σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, προκαλεί ανασφάλεια και απόγνωση και τις κάνει να συμπεριφέρονται είτε αντιδραστικά και άναρχα είτε μοιρολατρικά. Και χωρίς ενισχυμένο ηθικό, εμπιστοσύνη και αξιοκρατία δεν είναι δυνατόν μια κοινωνία να πάει μπροστά. Μάλλον σε εκρήξεις οδηγείται...

Η  Τουρκία τολμά και προχωρά!  Εμείς έχουμε άραγε τη διάθεση να σοβαρευτούμε; Βέβαια, η νοοτροπία δεν αλλάζει  εύκολα. 'Ας προσέχουμε τουλάχιστον εφεξής ποιούς θα αναδεικνύουμε με την ψήφο μας και, κυρίως, τι θα απαιτούμε από αυτούς. Για τώρα, ας κάνουμε την αυτοκριτική μας και ας υποστηρίξουμε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να μπεί μια τάξη και να εκκινήσει η μηχανή της ανάπτυξης. Τώρα είναι η ευκαιρία